Nói đến du lịch Nghệ An, không thể không nói đến du lịch văn hóa và lịch sử. Là tỉnh có trên 1.000 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 131 di tích đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử quốc gia. Đặc biệt, Nghệ An còn được biết đến là nơi có các lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc "nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng". Nghệ An còn có nền văn hóa dân gian phong phú và đậm đà bản sắc dân tộc như dân ca, ví dặm, phường vải, hò, vè, khắp, nhuôn... của 8 dân tộc anh em Kinh, Thái, Khơ mú, Thổ, HMông, Đan Lai, Ơ đu.... Là tỉnh nằm giữa các Trung tâm du lịch của cả nước (Hạ Long - Hà Nội - Huế - Mỹ Sơn - Hội An - TP Hồ Chí Minh), du khách có thể đến Nghệ An đi bằng đường không, đường thủy, đường bộ, đường sắt đều tất thuận tiện.
Với 5 vùng trọng điểm du lịch chính là: Cửa Lò, TP Vinh, Nam Đàn, Vườn quốc gia Pù Mát và du lịch sinh thái văn hóa lịch sử Quỳ Châu - Quế Phong, những năm qua, Nghệ An đã chú trọng tập trung đầu tư, khai thác trung tâm du lịch biển Cửa Lò. Nếu như những năm đầu thập niên 90, Cửa Lò chỉ là những làng chài bé nhỏ, nguồn sống chủ yếu là đánh bắt hải sản ven bờ, chưa có khái niệm phát triển du lịch, thì nay, Cửa Lò đường ngang, lối dọc sạch đẹp rộng mở đón chào du khách.
Hàng năm, riêng đầu tư cho các công trình du lịch đã lên tới hàng trăm tỷ đồng, trong đó nhiều công trình đã trở thành điểm nhấn cho du lịch Cửa Lò như: Quảng trường Bình Minh, Nhà thi đấu thị xã, đảo Song Ngư, Dự án Sân Golf gắn với khách sạn nhà nghỉ cao cấp của Công ty CP Golf biển, Trường ĐH tư thục CN Vạn Xuân... Để góp phần vào công tác phục vụ du khách, đến với Cửa Lò, du khách tha hồ lựa chọn những tour du lịch hấp dẫn như: Cửa Lò - quê Bác; Cửa Lò - sông Lam - đền Củi; Cửa Lò - Vinh - Khu di tích Kim Liên - rừng nguyên sinh Pù Mát; du thuyền vãn cảnh đảo Lan Châu - động Rùa - đảo Tiên...hay Cửa Lò - Cửa khẩu Cầu Treo - Lạc Xao; Cửa Lò - Bãi Lữ...
Hàng năm, riêng đầu tư cho các công trình du lịch đã lên tới hàng trăm tỷ đồng, trong đó nhiều công trình đã trở thành điểm nhấn cho du lịch Cửa Lò như: Quảng trường Bình Minh, Nhà thi đấu thị xã, đảo Song Ngư, Dự án Sân Golf gắn với khách sạn nhà nghỉ cao cấp của Công ty CP Golf biển, Trường ĐH tư thục CN Vạn Xuân... Để góp phần vào công tác phục vụ du khách, đến với Cửa Lò, du khách tha hồ lựa chọn những tour du lịch hấp dẫn như: Cửa Lò - quê Bác; Cửa Lò - sông Lam - đền Củi; Cửa Lò - Vinh - Khu di tích Kim Liên - rừng nguyên sinh Pù Mát; du thuyền vãn cảnh đảo Lan Châu - động Rùa - đảo Tiên...hay Cửa Lò - Cửa khẩu Cầu Treo - Lạc Xao; Cửa Lò - Bãi Lữ...
Rời Cửa Lò, xuôi theo đường du lịch ven sông Lam, du khách đến với Khu du lịch sinh thái Cửa Hội. Khu du lịch được thành lập năm 2000 trên diện tích 5 ha, nằm ẩn mình dưới rừng phi lao xanh mát với đa dạng các dịch vụ ăn uống hải sản biển, nghỉ nhà sàn, câu cá hồ nước ngọt, tắm biển... Đây là địa điểm nghỉ mát lý tưởng cho những ai muốn thoát khỏi không khí ồn ào, náo nhiệt của chốn thị thành.
Từ đây, du khách có thể khám phá khu rừng bần ngập mặn, điểm du lịch sinh thái, giải trí lý tưởng. Khi mùa ra hoa kết trái, du khách được thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên của hoa, quả bần chín trắng xóa một vùng sông nước hữu tình.
Tuy nhiên, đến nay tiềm năng du lịch này vẫn chưa được khai thác, rất cần thu hút sự đầu tư thích đáng để trong tương lai không xa, Rừng Bần - Tràm Chim Hưng Hòa trở thành điểm nhấn của du lịch ven sông Lam cùng với đền Quang Trung trên núi Dũng Quyết - nơi thờ tự Nguyễn Huệ - vị tướng tài ba của nghĩa quân Tây Sơn và đền thờ ông Hoàng Mười - ngôi đền Tam tòa cổ kính bên dòng Lam nức tiếng linh thiêng cả trong Nam, ngoài Bắc.
Tuy nhiên, đến nay tiềm năng du lịch này vẫn chưa được khai thác, rất cần thu hút sự đầu tư thích đáng để trong tương lai không xa, Rừng Bần - Tràm Chim Hưng Hòa trở thành điểm nhấn của du lịch ven sông Lam cùng với đền Quang Trung trên núi Dũng Quyết - nơi thờ tự Nguyễn Huệ - vị tướng tài ba của nghĩa quân Tây Sơn và đền thờ ông Hoàng Mười - ngôi đền Tam tòa cổ kính bên dòng Lam nức tiếng linh thiêng cả trong Nam, ngoài Bắc.
Du lịch Thành Vinh không chỉ là điểm đến trên con đường thiên lý Bắc - Nam mà còn hấp dẫn các nhà đầu tư trong nước, quốc tế bằng chính tiềm năng sẵn có. Ở đó có những công trình văn hóa lớn xứng tầm khu vực như: Quảng trường Hồ Chí Minh, Công viên Trung Tâm, cổng Thành cổ, Bảo tàng Tổng Hợp, Bảo tàng Xô Viết... Còn nếu du khách là người ưa mua sắm thì tới Vinh bạn có thể lựa chọn các mặt hàng tại chợ Vinh và các siêu thị BigC, Metro, Intimex...Và ẩm thực Thành Vinh sẽ làm hài lòng du khách bằng những món ăn dân dã theo mùa như: cháo lươn, cam Xã Đoài...
Một tâm điểm nữa của du lịch Nghệ An là Nam Đàn - quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh. Di sản văn hóa của ông cha ta để lại trên mảnh đất này khá dày đặc: Khu di tích lịch sử văn hóa Kim Liên; quê Nội, quê Ngoại Bác Hồ, Khu mộ cụ Hà Thị Hy - bà Nội của Bác, Mộ bà Hoàng Thị Loan - Thân mẫu Người... nơi đây còn là quê hương của Vua Mai, La Sơn Phu Tử Nguyễn Thiếp, Phan Bội Châu... Cùng với đó là các ngôi chùa, đình nức tiếng như: đình Hoành Sơn, đình Trung Cần, chùa Viên Quang, chùa Đại Tuệ... Hàng năm, trên mảnh đất này diễn ra rất nhiều các hoạt động lễ hội quy mô lớn, thu hút du khách trong tỉnh, trong nước và khách quốc tế tới thăm quan. Trong định hướng phát triển du lịch, Nam Đàn đang chú trọng thu hút các dự án đầu tư vào Khu du lịch sinh thái hồ Tràng Đen - là dự án nằm trong quần thể các dự án trên tuyến du lịch dọc QL46, đường Hồ Chí Minh.
Bên cạnh đó, du lịch về với miền Tây, phát triển du lịch cộng đồng đang là hướng mở trong những năm gần đây của tỉnh nhà. Như hình thành hai trung tâm du lịch quan trọng là Trung tâm du lịch Vườn quốc gia Pù Mát và Trung tâm du lịch văn hoá - sinh thái Quỳ Châu - Quế Phong theo hai tuyến (QL 7 và đường 48). Nhiều tour du lịch tham quan Vườn quốc gia Pù Mát, thác Xao Va, thác Khe Kèm... đã được tổ chức phục vụ du khách, nhất là khách nước ngoài.
Cơ sở hạ tầng du lịch, nhất là giao thông đến các điểm tham quan được quan tâm đầu tư hơn. Bên cạnh đó, công tác đào tạo nhân lực du lịch vùng miền Tây đã được chú ý, nhận thức về phát triển du lịch cũng được nâng cao một bước. Đặc biệt, trong các cuộc hội thảo, hội nghị về phát triển du lịch Nghệ An đã có nhiều ý kiến đóng góp quan trọng cho phát triển du lịch sinh thái miền Tây.
Ông Cao Đăng Vĩnh - Giám đốc Sở VHTT và DL cho biết: Nếu như năm 1996 lượng khách đến Nghệ An mới chỉ đạt 324.386 lượt người thì đến tháng 7/2011, lượt khách du lịch đến Nghệ An đạt 3.017 triệu lượt người. Doanh thu du lịch năm 1996 đạt 35,6 tỷ đồng thì 7 tháng đầu năm 2011 đạt trên 800 tỷ đồng.
Hệ thống hạ tầng kỹ thuật du lịch được đổi mới và hiện đại hơn, nhất là về thông tin liên lạc, đường giao thông, điện, cấp thoát nước. Đến nay, hệ thống đường giao thông đến các khu, điểm du lịch trọng điểm của tỉnh đã được đầu tư, xây dựng và nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị lữ hành xây dựng và phát triển nhiều tour du lịch hấp dẫn.
Để thu hút khách du lịch đến Nghệ An, chiến lược của du lịch tỉnh nhà là tập trung phát triển theo hướng, chuyên nghiệp, hiện đại, khai thác tối đa nguồn lực và lợi thế của tỉnh. Xây dựng hệ thống sản phẩm, loại hình du lịch đặc trưng và chất lượng cao trên cơ sở phát huy giá trị tài nguyên du lịch độc đáo, đặc sắc, trong đó ưu tiên phát triển du lịch biển, kết hợp phát triển du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng... Liên kết phát triển du lịch làng nghề. Đẩy mạnh khai thác thị trường nội địa. Đối với thị trường quốc tế, cần tập trung thu hút phát triển mạnh thị trường khách Thái Lan, Lào, Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật, Hàn), Đông Nam Á và Thái Bình Dương (Singapore, Malaysia, Indonesia, Australia). Mục tiêu là đến năm 2015, lượng khách quốc tế đạt 341.000 lượt khách, năm 2020 đạt 701.000 lượt; khách nội địa đạt 4,5 triệu lượt khách; năm 2020 đạt 8,1 triệu lượt khách; doanh thu du lịch: năm 2015 đạt 461 triệu USD, năm 2020 là 1.173 triệu USD./.
Bên cạnh đó, du lịch về với miền Tây, phát triển du lịch cộng đồng đang là hướng mở trong những năm gần đây của tỉnh nhà. Như hình thành hai trung tâm du lịch quan trọng là Trung tâm du lịch Vườn quốc gia Pù Mát và Trung tâm du lịch văn hoá - sinh thái Quỳ Châu - Quế Phong theo hai tuyến (QL 7 và đường 48). Nhiều tour du lịch tham quan Vườn quốc gia Pù Mát, thác Xao Va, thác Khe Kèm... đã được tổ chức phục vụ du khách, nhất là khách nước ngoài.
Cơ sở hạ tầng du lịch, nhất là giao thông đến các điểm tham quan được quan tâm đầu tư hơn. Bên cạnh đó, công tác đào tạo nhân lực du lịch vùng miền Tây đã được chú ý, nhận thức về phát triển du lịch cũng được nâng cao một bước. Đặc biệt, trong các cuộc hội thảo, hội nghị về phát triển du lịch Nghệ An đã có nhiều ý kiến đóng góp quan trọng cho phát triển du lịch sinh thái miền Tây.
Ông Cao Đăng Vĩnh - Giám đốc Sở VHTT và DL cho biết: Nếu như năm 1996 lượng khách đến Nghệ An mới chỉ đạt 324.386 lượt người thì đến tháng 7/2011, lượt khách du lịch đến Nghệ An đạt 3.017 triệu lượt người. Doanh thu du lịch năm 1996 đạt 35,6 tỷ đồng thì 7 tháng đầu năm 2011 đạt trên 800 tỷ đồng.
Hệ thống hạ tầng kỹ thuật du lịch được đổi mới và hiện đại hơn, nhất là về thông tin liên lạc, đường giao thông, điện, cấp thoát nước. Đến nay, hệ thống đường giao thông đến các khu, điểm du lịch trọng điểm của tỉnh đã được đầu tư, xây dựng và nâng cấp, tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị lữ hành xây dựng và phát triển nhiều tour du lịch hấp dẫn.
Để thu hút khách du lịch đến Nghệ An, chiến lược của du lịch tỉnh nhà là tập trung phát triển theo hướng, chuyên nghiệp, hiện đại, khai thác tối đa nguồn lực và lợi thế của tỉnh. Xây dựng hệ thống sản phẩm, loại hình du lịch đặc trưng và chất lượng cao trên cơ sở phát huy giá trị tài nguyên du lịch độc đáo, đặc sắc, trong đó ưu tiên phát triển du lịch biển, kết hợp phát triển du lịch văn hóa, du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng... Liên kết phát triển du lịch làng nghề. Đẩy mạnh khai thác thị trường nội địa. Đối với thị trường quốc tế, cần tập trung thu hút phát triển mạnh thị trường khách Thái Lan, Lào, Đông Bắc Á (Trung Quốc, Nhật, Hàn), Đông Nam Á và Thái Bình Dương (Singapore, Malaysia, Indonesia, Australia). Mục tiêu là đến năm 2015, lượng khách quốc tế đạt 341.000 lượt khách, năm 2020 đạt 701.000 lượt; khách nội địa đạt 4,5 triệu lượt khách; năm 2020 đạt 8,1 triệu lượt khách; doanh thu du lịch: năm 2015 đạt 461 triệu USD, năm 2020 là 1.173 triệu USD./.
